Mâm ngũ quả là vật cúng không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên trong dịp Tết để thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và đạo lý uống nước nhớ nguồn. Hơn nữa một mâm ngũ quả đẹp cũng thể hiện sự khéo léo, chỉn chu của gia chủ. Vậy để có một mâm ngũ quả đẹp và ý nghĩa thì cần phải bày biện như thế nào? Bài viết dưới đây, Inhat sẽ hướng dẫn cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp kèm theo các hình ảnh gợi ý cho bạn nhé!
>>> Cùng tham khảo: Top 26 Các Loại Hoa Chưng Ngày Tết Mang Lại Nhiều May Mắn
Nguồn gốc của mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả có nguồn gốc từ đạo Phật và được nhắc đến trong kinh Vu Lan Bồn với hình ảnh “trái cây năm màu”. Năm màu ở đây tượng trưng cho “ngũ thiện căn” bao gồm:
- Tín căn: lòng tin
- Tấn căn: ý chí kiên trì
- Niệm căn: ghi nhớ
- Định căn: tâm không loạn
- Huệ căn: sáng suốt
Còn trong tâm thức người Việt, “ngũ” thể hiện ước muốn đạt được ngũ phúc lâm môn: phú (giàu), quý (sang), thọ (sống lâu), khang (mạnh khỏe) và ninh (bình an). Vậy nên các loại quả được bày trên mâm ngũ quả ngày Tết sẽ mang lại những ý nghĩa đặc biệt và cả những mong muốn cho năm mới.
Ý nghĩa mâm ngũ quả trong ngày Tết Nguyên Đán
Một mâm trái cây với khoảng năm loại khác nhau thường được bày biện trên bàn thờ tổ tiên. Hoặc cũng được bày trên bàn tiếp khách ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Khi bày biện mâm ngũ quả cho ngày Tết không những mang ý nghĩa cho trang trí. Đồng thời còn mang mang ý cầu mong những điều tốt đẹp, suôn sẻ cho năm mới.
Dù mỗi miền có cách lựa chọn và bày trí mâm ngũ quả khác nhau để dâng cúng. Nhưng đặt mâm ngũ quả lên bàn thờ vẫn hướng tới việc thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, bày tỏ lòng thành kính đối với các bậc tổ tiên. Ngoài ra, mâm ngũ quả còn tượng trưng cho thành quả lao động cả năm của con cháu và mong muốn vạn vật sinh sôi nảy nở và phát triển.
Bên cạnh đó, các loại hoa quả trưng trên mâm ngũ quả cũng mang những ý nghĩa riêng. Được thể hiện qua hình dáng, hương vị, màu sắc hay thậm chí là cả cách đọc tên.
Ý nghĩa của các loại quả dùng trang trí mâm ngũ quả ngày tết
- Chuối: tượng trưng cho con cháu trong gia đình sum vầy, quây quần. Sự đầm ấm, hạnh phúc bên nhau và luôn bao bọc và che chở cho nhau.
- Phật thủ: tượng trưng cho bàn tay của Phật Tổ Như Lai luôn che chở cho thành viên.
- Lê, đào, cam, quýt: mang lại sự thành đạt danh vọng, thăng tiến trong sự nghiệp.
- Quả bưởi, dưa hấu: hứa hẹn một năm mới đủ đầy, nhiều may mắn.
- Quả hồng: tượng trưng cho sự may mắn, hưng thịnh và thành đạt.
- Quả lựu: tượng trưng cho mong muốn con cháu đông đủ, vui nhà vui cửa.
- Quả táo: tượng trưng cho sự phú quý, giàu sang.
- Quả thanh long: ngụ rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc.
- Trái dừa: có cách phát âm tương tự như chữ “vừa” có nghĩa không thiếu.
- Quả sung: mong muốn sung túc trong mọi mặt như công việc, gia đình, tình cảm,…
- Quả đu đủ: nghĩa là đầy đủ, tượng trưng cho sự thịnh vượng.
- Quả xoài: có cách phát gần giống như “xài” có nghĩa cầu mong cả năm tiêu xài không thiếu thốn.
Cách bày mâm ngũ quả ngày tết đẹp và ý nghĩa theo từng miền
Tùy vào sự khác biệt về văn hóa, điều kiện hoàn cảnh mỗi gia đình mà mỗi vùng miền sẽ có những cách bày biện, sắp xếp mâm ngũ quả khác nhau. Nhưng nhìn chung mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết vẫn là nơi hội tụ của hồn quả, hương cây và ý nguyện cầu hòa, an, đủ mà người dân Việt gửi gắm.
Cách bày mâm ngũ quả miền Bắc
Theo quan niệm của người Bắc Bộ, mâm ngũ quả ngày Tết sẽ lựa chọn các loại trái cây tuân theo thuyết ngũ hành trong văn hóa phương Đông. Chính vì thế, những loại quả trưng bày được gia chủ lựa chọn luôn tương ứng với 5 màu sắc của các hành Kim-Mộc-Thủy-Hỏa-Thổ. Điều này tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: “Giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên”.
Trong mâm ngũ quả miền Bắc, người dân rất chú trọng về màu sắc, sắp xếp các loại quả sao cho đủ đầy, trọn vẹn. Nải chuối xanh bao giờ cũng được đặt ở dưới cùng tượng trưng cho bàn tay đang nâng đỡ, bao bọc. Tiếp đến sẽ là quả bưởi hoặc quả phật thủ đặt ở giữa nải chuối. Sau đó, xung quanh là các loại quả khác nhau như cam, quýt, táo,… Các loại quả được xếp gần nhau tạo thành hình vòng cung, khum vào bên trong. Nên lựa chọn kích thước quả vừa phải, số lượng tùy ý sao cho đầy đủ 5 màu sắc ngũ hành và mâm quả đầy đặn, hài hòa.
Cách bày mâm ngũ quả miền Trung
Dải đất miền Trung thường gặp nhiều thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên trái cây không được phong phú và đa dạng như các miền khác. Chính vì thế, mâm ngũ quả ngày Tết của miền Trung sẽ rất đơn giản, không quá câu nệ về hình thức.
Các loại quả thường thấy trong mâm ngũ quả miền Trung là thanh long, chuối, dưa hấu, mãng cầu, dứa, sung, cam, quýt, … Cách bày đơn giản theo hình thức quả to, nặng đặt ở dưới làm điểm tựa vững chắc. Phía trên là những quả nhỏ hơn hoặc xen kẽ vào chỗ trống thường được xếp hình tháp hoặc hình long phụng với cặp dưa đặt hai bên.
Cách bày mâm ngũ quả miền Nam
Nhờ vào đất đai phì nhiêu, thời tiết thuận lợi nên mâm ngũ quả của người miền Nam cũng khá ấn tượng bởi sự đa dạng về các loại trái cây. Những loại quả thường được người dân miền Nam chọn làm mâm ngũ quả là: dưa hấu, sung, đu đủ, xoài, mãng cầu,…
Khác với miền Bắc, Trung thì cách lựa chọn hoa quả ở miền Nam lại có sự chọn lọc và kiêng cữ. Mâm ngũ quả của người miền Nam sẽ thường không có chuối. Vì người miền Nam cho rằng chuối có âm đọc chệch nghe giống từ “chúi”, thể hiện sự đi xuống, không ngẩng lên được. Thay vào đó họ ưu tiên sử dụng mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài vì khi phát âm sẽ tương tự câu “cầu sung vừa đủ xài”, hay “cầu vừa đủ xài sung”.
Ngoài ra, mâm quả miền Nam còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.
Về cách bày mâm ngũ quả ngày Tết theo miền Nam thì phổ biến đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước. Mục đích để lấy thế do ba loại quả này có hình dáng to và trọng lượng nặng. Sau đó bày những loại quả khác lên trên, tạo thành hình dáng ngọn tháp.
Gợi ý một số hình ảnh về mâm ngũ quả đáng tham khảo
Trang trí mâm ngũ quả ngày tết là điều không thể thiếu đối với mỗi gia đình người Việt trong dịp Tết nguyên đán. Dưới đây là một số cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp, ý nghĩa mà bạn có thể tham khảo
Những sai lầm cần tránh khi bày mâm ngũ quả ngày Tết
Bày mâm ngũ quả là việc Tết năm nào các gia đình cũng chuẩn bị, nhưng có một số sai lầm khi mà mọi người nên tránh khi bày đó là:
Chọn số lượng quả ít
Hiện nay, các loại hoa quả, trái cây đa dạng và phong phú hơn trước rất nhiều. Vậy nên người ta cũng không câu nệ, cứng nhắc ngũ quả chỉ gồm 5 loại quả nữa. Mà cách trình bày đang ngày càng rất đa dạng về hình thức. Bạn có thể khéo léo bày trí cho đẹp mắt và đầy đủ mà không lo làm mất đi ý nghĩa mâm ngũ quả.
Chọn quả chín quá, bị héo để bày
Mâm ngũ quả thường được các gia đình bày biện vào sáng 30 Tết. Tuy nhiên việc chọn mua hoa quả thường được tiến hành sớm hơn nhiều. Nhiều gia đình có thể mua quả từ ngày 27-28 Tết hoặc sớm hơn. Nếu bạn không tính toán thời gian mà chọn mua ngay những quả đã chín đẹp thì để bày. Điều này sẽ khiến cho mâm quả sớm bị héo trước ngày 30 Tết và không giữ độ tươi và màu sắc trong ngày Tết.
Thế nên lựa những quả già nhưng chưa chín quá. Chuối nhất định phải là chuối xanh. Các loại quả khác như xoài, đu đủ, hồng,… nên chọn mua quả ương. Dưa hấu nên chọn những quả xanh vỏ đỏ lòng. Dù có nhiều loại hoa quả, cũng nên bày thêm quả Phật thủ là biểu tượng của bàn tay Phật.
Bày hoa, thực phẩm khác lên mâm ngũ quả
Hiện nay, các loại trái cây phong phú hơn trước nên bạn có thể bày nhiều loại quả hơn. Tuy nhiên, bạn cần lưu ý là chỉ bày quả chứ không nên đặt thêm hoa hoặc bất cứ thực phẩm nào khác.
Bày trái cây lên mâm ngũ quả khi vỏ còn ướt
Trước khi đặt lên mâm chưng thì bạn cần phải làm khô ráo phần ngoài trái cây. Nếu không sẽ làm quả sớm bị thối hoặc mốc ở những chỗ còn đọng nước. Bạn có thể thực hiện bằng nhiều cách như: dùng khăn khô sạch (khăn giấy khô, khăn vải mới) hoặc cho trái cây ra rổ lớn để chỗ thoáng gió một lúc là được.
Bày những quả có gai, mùi hắc vào mâm ngũ quả
Các loại quả chọn bày trên bàn thờ ngày Tết phù hợp và mang ý nghĩa. Vì vậy, bạn nên tránh bày những loại quả cay, gai nhọn, mùi hắc như mít, sầu riêng, chôm chôm, ớt cay, tiêu, khổ qua,… lên mâm ngũ quả ngày Tết.
Bài viết trên đây, Inhat đã chia sẻ những ý nghĩa và cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp và đơn giản theo 3 miền. Tuy mâm ngũ quả 3 miền khác nhau về trong cách bày biện. Song vẫn thể hiện lời cầu chúc cho một năm mới ấm no, hạnh phúc của người dân Việt Nam. Hy vọng, qua bài viết này bạn sẽ lựa chọn cách trình bày mâm ngũ quả phù hợp với vùng miền của gia đình mình cho ngày Tết Nguyên Đán.